بررسی رابطه خلاقیت و ویژگی های شخصیتی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره دوم ابتدایی
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه خلاقیت و ویژگی های شخصیتی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی دانش آموزان دوره دوم ابتدایی آموزش و پرورش شهرستان رودان در سال تحصیلی 99-1398 بودند که از 1285 نفر تشکیل شده بودند. نمونه آماری پژوهش با استفاده از روش تصادفی طبقه ای و بر اساس فرمول کوکران تعداد 352 نفر برآورد شد. اين بررسي به روش توصيفي از نوع همبستگي صورت گرفته و جهت جمع آوري داده ها از سه پرسش نامه استاندارد ویژگی های شخصیتی (مك كري و كاستا، 1985)، پیشرفت تحصیلی (فام و تیلور، 1999) و خلاقیت (تورنس، 1962) بهره گرفته شد و جهت تجزیه و تحليل داده ها از روش های آماری ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید که نتایج حاصل نشان داد: بین خلاقیت و ویژگی های شخصیتی با پیشرف تحصیلی دانش اموزان در سطح کمتر از 05/0 رابطه مثبت و معنی¬داری وجود دارد. بین مؤلفه¬های خلاقیت (سیالی، بسط، ابتکار و انعطاف پذیری) با پیشرف تحصیلی دانش اموزان در سطح کمتر از 05/0 رابطه مثبت و معنی¬داری وجود دارد. بین ابعاد ویژگی های شخصیتی برون گرايي، انعطاف پذیری، دل پذیر بودن و وجداني بودن با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در سطح کمتر از 05/0 رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. از طرفی دیگر بین مؤلفه روان رنجوری با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه منفی و معنی داری وجود دارد.
کلید واژه ها: خلاقیت، ویژگی های شخصیتی، پیشرفت تحصیلی، انگیزش تحصیلی، دانش آموزان
مقدمه
امروزه نظام تعليم و تربيت هر جامعه زيربناي توسعه اجتماعي- اقتصادي، سياسي و فرهنگي آن جامعه به شمار مي رود. بررسي عوامل پيشرفت جوامع پيشرفته نشان مي دهد كه همه اين كشورها از آموزش و پرورش توانمند، مؤثر و كارآمدي برخوردارند (سیف، 1380).
یکی از واقعیت هاي مهـم جهـان هسـتی وجـود تنـوع در میـان پدیـده هـاي عـالم اسـت. نـه تنهـا گونه هاي مختلف جانداران و گیاهان با هم فرق دارند، بلکه اعضاي هـر گونـه نیـز بـا یکـدیگر متفاوت اند. انسان ها نیز مشمول همـین قاعـده انـد. دانـش آمـوزان از لحـاظ توانـایی هـاي ذهنـی، روش هاي آموختن، سبک و سرعت یادگیري، آمادگی، هوش و اسـتعداد، شخصـیت، علاقـه و انگیزش نسبت به کسب دانش و انجام فعالیت هاي تحصیلی با هم تفاوت دارند. بنابراین، در نظـر گرفتن تفاوت هاي فردي دانش آموزان در آموزش و برخورد متناسب با ویژگی هاي خاص آنهـا از وظایف مهم معلم است. نتایج پژوهش هاي انجام شده براین حقیقت تاکید کرده اند که توجـه به تفاوت هاي فردي یادگیرندگان از سوي معلمان در بهبود کیفیـت یـادگیري و افـزایش سـطح پیشرفت تحصیلی آنان بسیار تأثیر گذار است (سیف، 1388).
مفهوم پیشرفت تحصیلی از مفاهیم بسیار اساسی روانشناسی تربیتی است. در همین راستا، موفقیت تحصیلی و عوامل موثر بر آن موضوعی است که همواره مورد توجه روانشناسان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت بوده است. چرا که همان طور که می دانیم بهبود کیفیت آموزشی و سرمایه گذاري بر روي منابع آموزشی و انسانی از عوامل مؤثر در توسعه همه جانبه کشورها محسوب می شود. در همین راستا پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نیز از جمله اهداف اساسی برنامه هاي آموزشی است (کشاورز و همکاران، 1392). پیشرفت تحصیلی دانش آموزان یکی از شاخص هاي مهم در ارزشیابی آموزشی است و بیانگر میزان دستیابی به استانداردها و اهداف آموزشی است. ربر (1985) و لادین (1967) پیشرفت تحصیلی را این گونه تعریف کرده اند: واژه پیشرفت تحصیلی به جلوه اي از جایگاه تحصیلی دانش آموز اشاره دارد، این جلوه ممکن است بیانگر نمره اي براي یک دوره یا میانگین نمرات در دورهاي مربوط به یک موضوع یا میانگین نمرات دوره هاي مختلف باشد (جعفری نژاد و همکاران، 1391).
براي پیشرفت تحصیلی ملاك هاي گوناگونی را می توان در نظر گرفت که مشهورترین آن، میانگین نمرات کلاسی می باشد. رادینگ( 2001) معتقد است پیشرفت تحصیلی عبارتست از، آن مقدار از یادگیري که معمولاً در آزمون ها و امتحانات و همچنین در بحث هاي کلاسی و کارگروهی آشکار می شوند. همه این موارد اشاره به افرادي دارند که براي دستیابی به موفقیت انگیزه دارند، تکالیفی که انتخاب می کنند داراي سطح دشواري متوسط است، داراي اعتماد به نفس هستند، با پشتکار و پی گیرند، شکست را نتیجه فقدان تلاش تلقی می کنند، اهداف طولانی مدت دارند، با اشتیاق و بلند پروازند و از آنچه که انجام می دهند احساس غرور می کنند (رئیس سعدي، 1386).
از آنجايي که شرط مهم براي رشد و شکوفايي هر جامعه اي وجود افراد آگاه، کارآمد و خلاق است، لذا پرورش و تقويت انگيزه پيشرفت سبب ايجاد انرژي و جهت دهي مناسب رفتار، علايق و نيازهاي افراد در راستاي اهداف ارزشمند و معين می شود. انگيزش پيشرفت تحصيلي عبارت است از گرايشي همه جانبه به ارزيابي عملکرد خود با توجه به عالي ترين معيارهاي تلاش براي موفقيت در عملکرد و برخورداري از لذتي که با موفقيت در عملکرد همراه است (تمنایی فر و گندمی، 1390).
شاید بتوان شخصیت را اساسی ترین موضوع علم روان شناسی دانست؛ چرا که محور اساسی بحث در زمینه هایی مانند یادگیری، انگیزه، ادراک، تفکر، عواطف و احساسات، هوش و مواردی از این قبیل است (شاملو، 1382). شخصيت، مجموعه اي از ويژگي هاي رواني است که در فرد به صورت پايدار وجود دارد و بر رفتار و تفکر وي اثر گذار است. يا به عبارت دقيق تر شخصيت افراد تركيبي از ويژگي هاي رواني است كه ما براي مشخص كردن جايگاه آن شخص در طبقه بندي به كار مي بريم (رابينز و دي سنزو، 1998، ترجمه: اعرابي، رفيعي و اسراری ارشاد، 1385).
بدون شک یکی از مباحث اصلی و بنیادی علم روانشناسی، ویژگی ها و تیپ های شخصیتی می باشند. از آنجایی که این ویژگی ها زیر بنای نظام رفتاری افراد را تشکیل می دهند، پرداختن به این مقوله می تواند جنبه های خاصی از عملکرد افراد را در زمینه های مختلف روشن سازد (کریمی، 1376).
شخصيت نيز احتمالاً حدود و مرزهايي براي نوع يادگيري ايجاد ميكند كه اين حدود ممكن است با شرايط و خواسته هاي محيطي انطباق يابد. شخصيت مجموعه اي از صفات هيجاني و رفتاري است كه فرد را در زندگي روزمره اش احاطه و همراهي مي كنند. به عبارت ديگر، شخصيت، خصوصيات مستمري است كه فرد از طريق آن ها تعامل و سازگاري خود را با ديگران و محيط اجتماعي تنظيم مي كند (قاسمی، 1395). شخصیت را شاید بتوان اساسی ترین موضوع علم روانشناسی دانست زیرا محور اساسی بحث در زمینه هایی مانند یادگیري، انگیزه، ادراك، تفکر، عواطف و احساسات، هوش و مواردي از این قبیل است. به عبارتی، موارد فوق الذکر اجزاي تشکیل دهنده شخصیت به حساب می آیند (کریمی، 1389). از بین نظریه هاي مهم شخصیت می توان به الگوي پنج عاملی کاستا و مک کري (1992) اشاره کرد. این پنج عامل عبارتند از: روانرنجوري، برون گرایی، باز بودن به تجربه، توافق و وجدانی بودن که هر یک از این عوامل در بروز رفتارهاي خاص داراي اهمیت می باشند.
ادامه... .